Günlük yaşamda sık sık ebeveynlerden ‘Hocam çocuğum ders çalışmak kitap okumak bir yana yerine bile durmuyor. Bir şey söylüyoruz asla dinlemiyor.’ gibi yakınmalar duyuyoruz. Özellikle pandemi sürecinde bu durumla daha sık karşılaşır olduk. Zaten sınıflarında dikkatini zor toplayabilen çocuklar için bu süreç oldukça zorlayıcı olabiliyor. Ve tabi ebeveynler içinde…
Bu tarz yakınmaların altından genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukuğu kendini gösterebiliyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dikkat azlığı, hareketlilik ve dürtüsellikle karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocukluktan itibaren başlayan ve ergenlik, erişkinlikte de devam eden bir süreçtir. İsminden de anlaşılacağı gibi hem dikkat azlığı hem hiperaktivite ile karakterize olmakla birlikte bazı çocuklarda dikkat eksikliği ön plandadır. Bazı çocuklarda ise hiperaktivite ön plandadır. Bazen de her ikisi birlikte görülür.
Dikkat eksiklikliği ve hiperaktivite tanısı almış olan çocuk,hem aile hem okul hem sosyal yaşamda bir takım problemler yaşayabilir. Okulda ders dinlemekte zorluk yaşayabilir, derslere karşı ilgisiz olabilir, ders boyunca bir sırada oturup öğretmeni dinlemek onun için problem haline gelebilir. Ev içinde söylediklerinizi dinlemiyormuş ya da umursamıyormuş gibi düşünebilirsiniz. Ve bu örnekleri çoğaltmamız mümkündür.
Eğer çocuğunuz dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanısı almış ise öncelikle bunun bir sorun olduğunu kabullenmeniz ve çocuğunuza inanmanız gerekir. Çocuğunuzun gelişim süreci açısından ebeveyn davranışları ve destekleme stilleri oldukça önemlidir. Süreç üç ayrı problem getirir; bunlardan biri dikkat eksikliğinin getirdiği problemlerdir, diğeri aşırı hareketliliğin getirdiği problemler ve üçücüsü ise dürtüselliğin getirdiği problemlerdir. Hepsi için ayrı şeyler yapılabilir. Ama temel olarak her çocukta olduğu gibi bu çocuklarda da olumlu davranışları pekiştirmek için yıldız vererek daha sonra bunu ödüle çevirmek uygun bir davranış stili geliştirmeye yardımcı olur. Çocuk yaşadığı problemden kaynaklı olarak hayatta bir takım zorluklarla karşılaşacaktır. Bu zorlukları görmezden gelmeyin ama onu aşırı koruyup kollamayın. Bunun yerine gerçekçi beklentiler oluşturun. Bazen çocuğunuz yaşından daha küçük davranışlarda bulunabilir. Bunları anlayışla karşılayın ve unutmayın ki hiperaktivite bir başarı değil performans sorunudur. Çocuğunuz diğer çocukların yaptıkları her şeyi yapabilirler ancak daha fazla yönlendirme ve daha fazla pekiştirmeye ihtiyaç duyarlar. Bu çocuklarda disiplini sağlamak önemlidir. Ancak disiplini sağlamak için sürekli ceza verirseniz ve çocuğu sürekli eleştirirseniz bir süre sonra çocuk bu ceza ve eleştirilere bağışıklık kazanacaktır. Sonuçta ise davranışlarını değiştirmeyecektir. Olumsuz davranışın yerine olumlu davranışı ona öğretmek ve olumlu davranışı yapması için teşvik etmek gerekir. Zaman zaman çocuğunuzun yaşıtlarından daha geride olduğu izlenimi verebilir. Çocuğa sürekli yönlendirilen eleştiriler, yapamadığının söylenmesi, kendisinin de arkadaşlarının yaptığı şeyleri yapamadığını fark etmesi ek problemler yaratır. Buda onun kendine güveninde, benlik saygısında kayba yol açar. Bu nedenle çocuğun olumlu taraflarını da ona anlatmak gerekir. Ama bunu yaparken de gerçekçi olunmalıdır. Çünkü çocuğa yapılmış abartılmış övgüleri çocuk fark eder ve bu onu hayal kırıklığına uğratır. Her çocuğun başarabildiği ve başaramadığı bazı şeyler vardır. Çocuğunuzu dikkatle dinleyin ve başarısızlıklarını da kabul ederek daha çok başarılarını ön plana getirmeye çalışın.
Birçok söylemde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun son yılların hastalığı olduğu söylenir ancak her haraketli çocuğa hiperaktif, her ders çalışmak istemeyen çocuğa dikkat eksikliği var diyemeyiz. Bu noktada çocukların mizaç yapılarını ve ilgilerini de dikkate almamız gerekir. Dikkat eksikliği tanısı, bu bozukluk için hazırlanmış özel testler ve belli ölçümler sonucu bir uzman tarafından koyulabilir. Ve sonrasında çocuğu özel olarak değerlendirerek yapılandırılmış tedavi yöntemleri ile çocuğu destekler. Bazı çocuklarda tanı aldıktan sonra tedavi süreci ilaçla yürütülebilir. Bunun kararını ise psikiyatri hekimi verir. Aileler bazen çocuklarına ilaç kullandırma konusunda endişe yaşayabiliyorlar. Ancak eğer hekiminiz sürecin ilaçla desteklenmesi gerektiğini söylüyorsa mutlaka ilacı kullanmalısınız. Hem hekimin yönlendirmesi hem psikoloğun oluşturduğu tedavi programı süreçten daha hızlı sonuç almanız açısından önemlidir. Bu noktada çocuğun nasıl korunacağı, performansın nasıl geliştirileceği, bu sorunda hep birlikte nasıl baş edilip çocuğun nasıl destekleneceği oldukça önemlidir. Bu nedenle süreci yürüttüğünüz uzmanlarla iş birliği içinde olmalısınız. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ömür boyu süren, tedavi edilebilen bir bozukluktur. Ve iyi bir düzenleme yapıldığında büyük sorunlarla karşılaşmazsınız. Problem ne kadar erken ele alınabilirse o kadar kolay tedavi edilebileceğini ve çocuğun hayatta karşılaşacağı problemlerin o kadar engelleneceğini unutmayın. Sizlerde çocuğunuzda böyle bir problem olduğunu düşünüyorsanız çok geçmeden bir uzmana başvurunuz. Umarım bu yazım sizler için faydalı olmuştur. Psikolojiye dair başka bir yazımda görüşmek dileğiyle.
